ASPERGER SENDROMU

ASPERGER SENDROMU

Psk.Sinem Çelenk | sinem@mentisdanismanlik.com.tr

Asperger sendromu (AS) ya da Asperger bozukluğu, sosyal etkileşimde zorluklar ve sınırlı, stereotipik ilgi ve etkinliklerle tanımlanan otistik spektrum bozukluklarından (OSB) biridir. AS diğer OSB’lerden dil ve bilişsel gelişimde genel bir gecikme olmamasıyla ayrılır. Her ne kadar standart tanı ölçütleri arasında belirtilmemişse de motor sakarlık ve atipik dil kullanımına sıklıkla rastlanır.

Asperger sendromunun adı Avusturyalı çocuk doktoru Hans Asperger’den gelmektedir. Asperger, 1944 yılında, tedavi için gelen sözel olmayan iletişim becerileri eksik, yaşıtlarıyla empati kuramayan ve fiziksel olarak sakar olan çocukları tanımlamıştır. Elli yıl sonra AS Hastalıkların ve İlgili Sağlık Sorunlarının Uluslararası İstatistiksel Sınıflaması'nda (ICD-10) ve Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Sınıflandırması'nda (DSM-IV) Asperger bozukluğu olarak tanınmıştır.

Asperger sendromunda şu sorun alanları sık görülür: 

·  Hareket sistemi (motor) becerilerinde sorunlar. Motor gelişim basamaklarında gecikme görülebilir. İnce motor becerilerinde sorunlar, sakarlık, hantallık görülebilir. Kollarını sallamadan ve hafif toplallarcasına, tipik bir yürüyüş stili gösterebilirler.

·  Konuşma ve aksan sorunları. Ses tonunu ayarlama güçlükleri, konuşurken aşırı ve uygunsuz iniş-çıkışlar gösterebilirler. Monoton bir ses tonuyla konuşabilirler. Gramer hataları yapabilirler. Zamir ve edatları yanlış kullanabilirler.

·  Dil becerileri sorunları ve konuşulanları anlama güçlükleri. AS’li bireyler sözcüklerin temel ve somut anlamlarına takılabilirler, mecaz ifadeleri anlamayabilirler. Soyut kavramları, atasözlerini, deyimleri, esprileri yanlış anlayabilir ya da kendilerince yükledikleri anlamlarla kullanabilirler. Konuşma sırasında karşılarındakilerin sözel olmayan tepkilerini (mimiklerini, jestlerini, vb.) anlamakta güçlük çekebilirler ya da basmakalıp bir biçimde anlayabilirler (ör, “ağlıyorsa üzülmüş demektir” gibi).

·  Bilişsel işlev sorunları. Özellikle zihinselleştirmede zorluk yaşarlar. Görsel olarak ifade edilmedikçe anlamayabilirler. Özetleme becerileri düşüktür. Gereksiz ayrıntılara takılabilir, konunun özünden sapabilirler. Problem çözerken amaca yönelik ve çözüme odaklı davranmayabilirler. Konunun bütününü görmekte zorluk çeker, belirli parçalara takılıp kalabilirler.

·  Belirli ilgi alanlarında aşırı yoğunlaşabilirler. Genelde günlük hayatta bir işlevi olmasa da belirli konularda yoğun araştırma içine girebilirler. Özellikle taksonomi (sınıflandırma) ile ilgilenirler ve bilgileri ezbere dayalı olur. Örneğin, hayvanların latince isimlerini ezberleyebilir, bir kentin telefon numaralarını, tren saatlerini kolaylıkla akıllarında tutabilirler.

·  Duyusal hassasiyetleri olabilir. Yüksek seslerden, çeşitli dokulardan, parlak ışıklardan aşırı bir rahatsızlık duyabilirler.Öte yandan, dokunsal uyaranlardan çok zevk alabilirler (ör, masaj, sarılma, öpme, vs.).

Asperger Sendromu Ailelere Öneriler

Asperger sendromu olan ergenlere yaklaşımda ebeveynlere ve öğretmenlere şu noktalar hatırlatılabilir(Williams, 1995): 

• ·        Asperger sendromu olan ergen için sürprizler içermeyen, öngörülebilir ve güvenli bir ortam sağlayın. 
• ·         Olası değişimleri (ör, öğretmen değişikliği, sıra değişikliği) en aza indirin.
• ·         Günlük rutin etkinlikleri net bir şekilde tanımlayın. 
• ·         Yenilik öncesi (ör, yeni bir öğretmen, arkadaş, vb.) onu hazırlamaya çalışın. 
• ·         Diğer çocuklar tarafından alaya ve aşağılanmaya maruz kalmamasına özen gösterin. 
• ·         Olumlu davranışlarını, becerikli yönlerini destekleyin ve ödüllendirin. 
• ·         Özgüvenini destekleyecek sorumluluklar verin. 
• ·         Sosyal etkileşimi içeren etkinliklerde yol gösterici olun. 
• ·         Belirli sosyal durumlarda nasıl tepkiler vermesi gerektiğini ezberletebilirsiniz. 
• ·         Takıntılı bir şekilde bir konuya odaklanmasını kısıtlayın, gerektiğinde uyarın. 
• ·  Motivasyonunun düşük olduğu durumlarda onun ilgi alanlarına hitap ederek iletişime başlayabilirsiniz. 
• ·         Dikkatini yoğunlaştırabilmesine yardımcı olmak için görevleri daha küçük parçalara ayırın. 
• ·         Zamanını düzenlemede zorlukları olabileceğinden uzun süreçleri ödevler vermeyin. 
• ·         Sınıfta ön sıralarda oturtun ve olabildiğince onunla göz temasını sürdürün. Gerektiğinde onun katılımını beklemeden söz verin. 
• ·         Zaman zaman gerçekçi olmayan hayalleri ve düşünceleri olabilir. Özellikle birebir kaldığınızda gerçekleşmesi imkansız yaklaşımlarını sosyal ortamlarda ifade etmemesi konusunda konuşabilirsiniz. 
• ·   Hareket ve denge sorunları olabileceğinden zorlanacağı ödevler vermemeye özen gösterin. Yarışmacı spor etkinliklerinden daha çok bireysel becerilerini geliştirebileceği sporlara yönlendirin. 
• ·    Sınavlarda ya da ondan istenen bir ödevde yönergelerinizi olabildiğince net iletin ve anlayıp anlamadığını kontrol edin. 
• ·      Onun bireysel becerileri ve ilgi alanlarını dikkate alan mesleki beceriler edinmesi konusunda yardımcı olun. 
• ·         Bazı konuları anlayamaması ve inatlaşması sizi zaman zaman sinirlendirebilir, sabrınızı taşırabilir. Bu tür duygulara karşı hazırlıklı olun. 
• ·         Duygusal dalgalanmalarını, dikkat düzeyini, uyku ve iştahını, agresyon düzeyini izleyin ve not alın. Gerektiğinde psikiyatrıyla paylaşın. 
• ·         Çevresel stres etkenlerinden kolaylıkla etkilenebildiklerini unutmayın. Örneğin, okulda bir kavga yaşandığında diğer öğrencilerden çok daha fazla etkilenebilir ve anlaşılmaz tepkiler verebilir. Bu nedenle stresin yoğunlaştığı dönemlerde onu daha dikkatli gözleyin. 
• ·         Öğrenme aşamasında görsel materyalleri ve uygulamalı etkinlikleri daha çok kullanın. Örnekler verin, modeller geliştirin, önce birlikte yapın. 

Asperger Sendromu Olan Bazı Ünlüler

Vincent Van Gogh                           Leonardo Da Vinci                          Bill Gates

Napolyon Bonapart                         Benjamin Franklin                          Tom Hanks

Albert Einstein                               Elvis Presley                                 Isaac Newton